طریقت باباجانیه؛ قسمت چهارم

۶۲۵

ناحیه ای که امروز “ثلاث باباجانی” نام دارد در هزاره های پیشین و دوران ماقبل میلاد مسیح «دَرنه» نام داشت و با همین اسم توسط هردوت مورخ یونانی در قرن پنجم پیش از میلاد و بطلمیوس حکیم ستاره شناس یونانی (۹۰–۱۶۸ میلادی) ذکر شده است.

اگرچه امروزه درنه روستایی کوچک و دورافتاده در منطقه دۆڵی ده ره (دولی دره) می‌باشد اما به مدت چند قرن مرکز حکومت‌های نیرومند کُردی درتنگ، حلوان و باجلان بوده‌است.

ثلاث باباجانی یا همان درنه در ایران واقع و در ۱۲۵ کیلومتری کرمانشاه در غربی ترین بخش ایران قراردارد، اما قسمت مهمی از آن بلحاظ تقسیمات اقلیمی در آن سوی مرز عراق قرار گرفته و از ایران جداشده است.

بنا به نوشته ویکی پدیا به نقل از دائره المعارف اسلامی ” این شهرستان یکی از ۱۴ شهرستان استان کرمانشاه است که در فاصله ۱۲۵ کیلومتری غرب شهر کرمانشاه قرار دارد.

این شهرستان سه بخش، هفت دهستان، دو شهر و ۲۵۵ روستا دارد و هم‌مرز با کشور عراق است.

وسعت این شهرستان ۱۹۲۰ کیلومتر مربع و جمعیت آن ۳۵٬۲۱۹ نفر می‌باشد.

در تقسیمات کشوری ۱۳۱۱ ش، نام «باباجانی کردستان» به عنوان بلوک ذکر شده‌است.

در ۱۳۳۱ خ. «بخش ثلاث» مشتمل بر دهستان‌های باباجانی، قبادی و ولدبیگی / سرقلعه ولدبیگی و ۱۰۸ آبادی، یکی از بخش‌های شهرستان کرمانشاهان در استان پنجم بود.

در ۱۳۵۵ خ. بخش باباجانی به مرکزیت آبادیِ اَزْگَله در شهرستان پاوه تشکیل شد و مشتمل بر دهستان‌های خانه‌شور، ازگله، جیگران و سرقلعه بود.

در خرداد ۱۳۸۱، به موجب تصویب‌نامه هیئت وزیران، این بخش از شهرستان جوانرود جدا و شهرستان شد”.

چنانچه در ویکی پدیا به نقل از دانشنامه جهان اسلام – بنیاددائره المعارف اسلامی- ذکر شده :

“مرکز این شهرستان، شهر تازه‌آباد با جمعیتی بالغ بر پانزده هزار نفر می‌باشد.ازگله دیگر شهر آن است. به سبب سکونت سه طایفه مهم باباجانی (باوه‌جانی)، قبادی و تایجوزی، نام ثلاث به این شهرستان اطلاق شده‌است.”

توجه به ریشه زبانی مردم این ناحیه نکات بزرگی را به ما یادآور میشود.

امروز مردمان ساکن ناحیه ثلاث باباجانی کرد و مسلمان و پیرو آیین تسنن میباشند.

با این حال زبان آنها زبان کردی با گویش سورانی و لهجۀ جافی است و همین زبان و گویش در میان بخشی از کردهای عراق و سوریه و ترکیه نیز انتشار دارد.

ثِلاث باباجانی (به کُردی: سه‌لاسی باوه‌جانی)، یکی از شهرستان‌های استان کرمانشاه ایران و یکی از چهار شهرستان منطقه هورامان در استان کرمانشاه است.

این شهرستان، در سال ۱۳۸۱ به عنوان شهرستان شناخته شد؛ و قبل از آن یکی از بخش‌های شهرستان جوانرود بود که بعد از تجزیه جوانرود این شهرستان تشکیل و تعداد زیادی از روستاهای جوانرود به ثلاث باباجانی داده شد تا به حد نصاب شهرستان برسد.

در واقع تغییر و تحولات تاریخی فراوانی در این قوم کردزبان بوقوع پیوسته تا محل سکونت کنونی آنها به ثلاث باباجانی تغییرنام یافته است.

میلاد مسیح

بنابه شرحی که در رابطه با ساکنان رود اردن و پیروان زکریا و یحیی یعنی قوم صابئین مندایی بیان گردید یاداوری کردیم که رشته ای طریقتی از طرف حضرت یحیی ادامه یافت که نام آن “باباجانیه” بود (ومیباشد) و رمز و راز این امر نیز آن است که یحیای تعمیددهنده در زبان یونانی “ژان” یا”جان” خوانده میشد و از آنجا که یحیی پدرمعنوی عموم مردمانی بودکه با او تجدید بیعت میکردند و از طریق این بیعت به سلسله یعقوبیه تشرف مییافتند او”بابا” خوانده میشد و پس از یحیی جانشین او نیز بابای دیگری بود و در هر نسلی یک بابا از طریقت حضرت یحیی هدایت مردم مومن و سالک را برعهده داشت و بهمین دلیل نیز این طریقت باباجانیه خوانده میشد(ومیشود).

اعضای طریقت باباجانیه در صفحات کوهستانی ترکیه و سوریه و یونان و حتی بلغارستان انتشار داشتند و زبان اصلیشان همان زبان آرامی یعنی زبان یحیا علیه السلام و مندائیان و عیسا علیه السلام بود.

این زبان با زبان اقوام کرد زبان درهم آمیخته شد و زبان امروزی این قوم ساکن ثلاث باباجانی پدیدار شد که زبان کردی با گویش سورانی و لهجه جافی است.

از جانب دیگر بحث بعدی که در مورد این ناحیه که سابقا درنه نامیده میشده و سپس به ثلاث باباجانی تغییر نام یافته برمیگردد به همان بحث ثلاث که با نصرانیت و عیسویت ارتباط دارد.

در آنسیکلوپدی بنیاددایره المعارف اسلامی آمده است که “به سبب سکونت سه طایفه مهم باباجانی (باوه‌جانی)، قبادی و تایجوزی، نام ثلاث به این شهرستان اطلاق شده‌است.”

اما این تعبیر چندان قابل اعتنا نیست چون طوایف نواحی کوهستانهای مرزی غالبا در ایاب و ذهاب و کوچ مداوم میباشند و ربطی به سکونتگاه سه طایفه از آنها به نامگذاری این منطقه به “ثلاث” ندارد.

درقرآن مجید دوآیه در این خصوص ذکر شده است:

لَقَدْ کَفَرَ الَّذِینَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ ثَالِثُ ثَلَاثَهٍ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلَّا إِلَهٌ وَاحِدٌ … ﴿۷۳﴾

سوره مائده

کسانی که میگویند خداوند یکی از سه اقنوم اب و ابن و روح القدس میباشد سخن مبتنی بر کفر و شرک میگویند.

 

… مَا یَکُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلَاثَهٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ … ﴿۷﴾

سوره مجادله

یعنی هیچ نجوای سه نفره یی نیست که چهارمی آن خداوند نباشد.

بحث مقوله سه اقنوم به صورت پایه ایمان و اعتقاد اگرچه به جهان مسیحیت بازمیگردد ولی جزء آموزه های عیسا علیه السلام نبوده و پس از او توسط صحابه و تابعین عیسا در مباحث کلامی مسیحیت ظهور کرده است.

البته طریقت باباجانیه مانند دین مندائیه صابئی از سلسله یعقوبیه در اصل خود ارتباطی با تعالیم عیسا مسیح نداشته و درجوار آن جاری بوده است.

با این حال میتوان احتمال داد که شعبه ای از طریقت باباجانیه در میان پیروان تثلیث نیز جریان یافته باشد و آن گروه به شعبه ثلاثیه از طریقت باباجانیه از سلسله یعقوبیه شهرت پیدا کرده بوده باشند.

ترجمه قرآن مجید به زبان باباجانیه

خانا قبادی (۱۷۵۹–۱۷۰۰ م) شاعر و متفکر متجدد اهل درنه در ثلاث باباجانی امروزی بود.

وی برای نخستین بار در تاریخ قرآن کریم را به زبان کردی ترجمه کرد.

متأسفانه ملایان تندرو از این اقدام وی برآشفتند و ترجمه مزبور را سوزانده و به تعقیب خود وی پرداختند، در نتیجه وی مجبور شد نزد حکومت بابان در شهر زور بگریزد.

از خانای قبادی دیوان شعری به نام خسروشیرین بر جای مانده‌است.

شاعر دیگر مشهور درنه “ولی دیوانه” است که سرگذشتی به سان مجنون بلکه پرسوزتر از وی داشته، اما لیلی او زنی بود به نام شمس (شه م).

آموزه های دکتر سیدمصطفی آزمایش _
انتشار : اینفوصوفی 

« استفاده از مطالب با ذکر نام نویسنده و منبع بلامانع است.»

 

در همین رابطه بیشتر بخوانیم : 

آشنایی با طرایق پرسایی در مغرب زمین؛ قسمت اول

طریقت «باباجانیه» از سلسله یعقوبیه؛ قسمت دوم

حلقه های اتصال ولایت به سلسله یعقوبیه؛ قسمت سوم