مجلس فقری شب دوشنبه ۱۲ اسفند ۱۳۹۷

هو

۱۲۱

 

أعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ   حم ﴿۱﴾  تَنْزِیلُ الْکِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ ﴿۲﴾  مَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُّسَمًّى وَالَّذِینَ کَفَرُوا عَمَّا أُنذِرُوا مُعْرِضُونَ ﴿۳﴾  قُلْ أَرَأَیْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَرُونِی مَاذَا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْکٌ فِی السَّمَاوَاتِ اِئْتُونِی بِکِتَابٍ مِّن قَبْلِ هَذَا أَوْ أَثَارَهٍ مِّنْ عِلْمٍ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ ﴿۴﴾ وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّن یَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَن لَّا یَسْتَجِیبُ لَهُ إِلَى یَومِ الْقِیَامَهِ وَهُمْ عَن دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ ﴿۵﴾ وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ کَانُوا لَهُمْ أَعْدَاء وَکَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ کَافِرِینَ ﴿۶﴾ وَإِذَا تُتْلَى عَلَیْهِمْ آیَاتُنَا بَیِّنَاتٍ قَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِلْحَقِّ لَمَّا جَاءهُمْ هَذَا سِحْرٌ مُّبِینٌ ﴿۷﴾ أَمْ یَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ إِنِ افْتَرَیْتُهُ فَلَا تَمْلِکُونَ لِی مِنَ اللَّهِ شَیْئًا هُوَ أَعْلَمُ بِمَا تُفِیضُونَ فِیهِ کَفَى بِهِ شَهِیدًا بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ وَهُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ ﴿۸﴾ قُلْ مَا کُنتُ بِدْعًا مِّنْ الرُّسُلِ وَمَا أَدْرِی مَا یُفْعَلُ بِی وَلَا بِکُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا یُوحَى إِلَیَّ وَمَا أَنَا إِلَّا نَذِیرٌ مُّبِینٌ ﴿۹﴾  قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِن کَانَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَکَفَرْتُم بِهِ وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّن بَنِی إِسْرَائِیلَ عَلَى مِثْلِهِ فَآمَنَ وَاسْتَکْبَرْتُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ ﴿۱۰﴾   وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِلَّذِینَ آمَنُوا لَوْ کَانَ خَیْرًا مَّا سَبَقُونَا إِلَیْهِ وَإِذْ لَمْ یَهْتَدُوا بِهِ فَسَیَقُولُونَ هَذَا إِفْکٌ قَدِیمٌ ﴿۱۱﴾ وَمِن قَبْلِهِ کِتَابُ مُوسَى إِمَامًا وَرَحْمَهً وَهَذَا کِتَابٌ مُّصَدِّقٌ لِّسَانًا عَرَبِیًّا لِّیُنذِرَ الَّذِینَ ظَلَمُوا وَبُشْرَى لِلْمُحْسِنِینَ ﴿۱۲﴾ إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ ﴿۱۳﴾ أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ الْجَنَّهِ خَالِدِینَ فِیهَا جَزَاء بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ ﴿۱۴﴾  وَوَصَّیْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ کُرْهًا وَوَضَعَتْهُ کُرْهًا وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا حَتَّى إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِینَ سَنَهً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِی أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتِی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَعَلَى وَالِدَیَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِی فِی ذُرِّیَّتِی إِنِّی تُبْتُ إِلَیْکَ وَإِنِّی مِنَ الْمُسْلِمِینَ ﴿۱۵﴾ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ نَتَقَبَّلُ عَنْهُمْ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَنَتَجاوَزُ عَن سَیِّئَاتِهِمْ فِی أَصْحَابِ الْجَنَّهِ وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذِی کَانُوا یُوعَدُونَ ﴿۱۶﴾ وَالَّذِی قَالَ لِوَالِدَیْهِ أُفٍّ لَّکُمَا أَتَعِدَانِنِی أَنْ أُخْرَجَ وَقَدْ خَلَتْ الْقُرُونُ مِن قَبْلِی وَهُمَا یَسْتَغِیثَانِ اللَّهَ وَیْلَکَ آمِنْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَیَقُولُ مَا هَذَا إِلَّا أَسَاطِیرُ الْأَوَّلِینَ ﴿۱۷﴾ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ حَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِم مِّنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنَّهُمْ کَانُوا خَاسِرِینَ ﴿۱۸﴾  وَلِکُلٍّ دَرَجَاتٌ مِّمَّا عَمِلُوا وَلِیُوَفِّیَهُمْ أَعْمَالَهُمْ وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ ﴿۱۹﴾ وَیَوْمَ یُعْرَضُ الَّذِینَ کَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَذْهَبْتُمْ طَیِّبَاتِکُمْ فِی حَیَاتِکُمُ الدُّنْیَا وَاسْتَمْتَعْتُم بِهَا فَالْیَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا کُنتُمْ تَسْتَکْبِرُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَبِمَا کُنتُمْ تَفْسُقُونَ ﴿۲۰﴾ وَاذْکُرْ أَخَا عَادٍ إِذْ أَنذَرَ قَوْمَهُ بِالْأَحْقَافِ وَقَدْ خَلَتْ النُّذُرُ مِن بَیْنِ یَدَیْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُمْ عَذَابَ یَوْمٍ عَظِیمٍ ﴿۲۱﴾ قَالُوا أَجِئْتَنَا لِتَأْفِکَنَا عَنْ آلِهَتِنَا فَأْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِن کُنتَ مِنَ الصَّادِقِینَ ﴿۲۲﴾ قَالَ إِنَّمَا الْعِلْمُ عِندَ اللَّهِ وَأُبَلِّغُکُم مَّا أُرْسِلْتُ بِهِ وَلَکِنِّی أَرَاکُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ ﴿۲۳﴾ فَلَمَّا رَأَوْهُ عَارِضًا مُّسْتَقْبِلَ أَوْدِیَتِهِمْ قَالُوا هَذَا عَارِضٌ مُّمْطِرُنَا بَلْ هُوَ مَا اسْتَعْجَلْتُم بِهِ رِیحٌ فِیهَا عَذَابٌ أَلِیمٌ ﴿۲۴﴾ تُدَمِّرُ کُلَّ شَیْءٍ بِأَمْرِ رَبِّهَا فَأَصْبَحُوا لَا یُرَى إِلَّا مَسَاکِنُهُمْ کَذَلِکَ نَجْزِی الْقَوْمَ الْمُجْرِمِینَ ﴿۲۵﴾  وَلَقَدْ مَکَّنَّاهُمْ فِیمَا إِن مَّکَّنَّاکُمْ فِیهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَارًا وَأَفْئِدَهً فَمَا أَغْنَى عَنْهُمْ سَمْعُهُمْ وَلَا أَبْصَارُهُمْ وَلَا أَفْئِدَتُهُم مِّن شَیْءٍ إِذْ کَانُوا یَجْحَدُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَحَاقَ بِهِم مَّا کَانُوا بِهِ یَسْتَهْزِئُون ﴿۲۶﴾ وَلَقَدْ أَهْلَکْنَا مَا حَوْلَکُم مِّنَ الْقُرَى وَصَرَّفْنَا الْآیَاتِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ ﴿۲۷﴾ فَلَوْلَا نَصَرَهُمُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ قُرْبَانًا آلِهَهً بَلْ ضَلُّوا عَنْهُمْ وَذَلِکَ إِفْکُهُمْ وَمَا کَانُوا یَفْتَرُونَ ﴿۲۸﴾ وَإِذْ صَرَفْنَا إِلَیْکَ نَفَرًا مِّنَ الْجِنِّ یَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوا أَنصِتُوا فَلَمَّا قُضِیَ وَلَّوْا إِلَى قَوْمِهِم مُّنذِرِینَ ﴿۲۹﴾ قَالُوا یَا قَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا کِتَابًا أُنزِلَ مِن بَعْدِ مُوسَى مُصَدِّقًا لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ وَإِلَى طَرِیقٍ مُّسْتَقِیمٍ ﴿۳۰﴾ یَا قَوْمَنَا أَجِیبُوا دَاعِیَ اللَّهِ وَآمِنُوا بِهِ یَغْفِرْ لَکُم مِّن ذُنُوبِکُمْ وَیُجِرْکُم مِّنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ ﴿۳۱﴾ وَمَن لَّا یُجِبْ دَاعِیَ اللَّهِ فَلَیْسَ بِمُعْجِزٍ فِی الْأَرْضِ وَلَیْسَ لَهُ مِن دُونِهِ أَولِیَاء أُوْلَئِکَ فِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ ﴿۳۲﴾ أَوَلَمْ یَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَمْ یَعْیَ بِخَلْقِهِنَّ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتَى بَلَى إِنَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ﴿۳۳﴾ وَیَوْمَ یُعْرَضُ الَّذِینَ کَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَلَیْسَ هَذَا بِالْحَقِّ قَالُوا بَلَى وَرَبِّنَا قَالَ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا کُنتُمْ تَکْفُرُونَ ﴿۳۴﴾ فَاصْبِرْ کَمَا صَبَرَ أُوْلُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَلَا تَسْتَعْجِل لَّهُمْ کَأَنَّهُمْ یَوْمَ یَرَوْنَ مَا یُوعَدُونَ لَمْ یَلْبَثُوا إِلَّا سَاعَهً مِّن نَّهَارٍ بَلَاغٌ فَهَلْ یُهْلَکُ إِلَّا الْقَوْمُ الْفَاسِقُونَ ﴿۳۵﴾

 

تفسیر :

سورۀ مبارکۀ احقاف از سوره های جزء بیست وششم قرآن مجید است و در آیاتی  که تلاوت شد : “أُوْلَئِکَ الَّذِینَ حَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِم مِّنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنَّهُمْ کَانُوا خَاسِرِینَ  وَلِکُلٍّ دَرَجَاتٌ مِّمَّا عَمِلُوا ….” بحث “احقاف” مطرح می شود چنانکه می فرماید :”… حَاقَ علیهم… ” یعنی ایشان را فراگرفت وعبارت  ” ….وَحَاقَ بِهِم مَّا کَانُوا بِهِ یَسْتَهْزِئُون ” بدین معنی  است که بطور کلی ،هر عملی که از هر شخصی سر می زند عکس العملی را ایجاد می کند و این  همان عکس العملی است  که انسان را فرا می گیرد . عبارت “حاق بهم” یعنی “فرا گرفت آنها را ” و احاطه یافت نسبت به آنها عکس العمل اعمالی که خودشان انجام می دادند.

بعبارت دیگر خداوند قصد مجازات ندارد بلکه این عکس العملهای اعمال انجام شده توسط خود انسان است که دامن انسان را می گیرد و پیامبران ، انبیاء و اولیاء نیز همواره نسبت به همین امر اخطار می کنند  و می گویند عملی را انجام دهید که عکس العمل مثبت به شما برسد عملی انجام ندهید که خدای ناکرده عکس العمل منفی دامن شما را بگیرد و این یک قانون کلی است.

“أُوْلَئِکَ الَّذِینَ حَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ…” یعنی آنچه که خداوند در مورد ایشان فرموده بود محقق شد ؛ “…فی اممٍ …” در مورد مردمانی که ” … قَدْ خَلَتْ…” یعنی پیش ازاین بر روز زمین زندگی می کردند ؛ “… مِن قَبْلِهِم…” پیش از شما و پیش از آنها، “… مِّنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ..” اعم از اینکه از انسانها بودند یا از موجودات دیگری که قرآن زیر عنوان ” الجن” از آنها یاد می کند.

” إِنَّهُمْ کَانُوا خَاسِرِینَ ”  نقطۀ مشترک همۀ آنها در خساراتی بود که متحمل شدند ؛ یعنی اعمالی انجام دادند که ” حاقت بهم ” شد و آنها را دچار خسران کرد و اینها همه نمونه هایی است که خداوند ارائه می فرماید.

“…وَلِکُلٍّ دَرَجَاتٌ مِّمَّا عَمِلُوا ….”   البته هرکسی نسبت به آن درجه عملی که انجام می دهد از نیک یا از بد ،  بهمان اندازه  عکس العمل کارش به او می رسد اعم از مثبت یا منفی ؛  و این است که خداوند وفا می کند در بازگرداندن نتیجۀ اعمال انسان به خودش و این قانونی است که خداوند وضع فرموده چنانکه حضرت آقا هم اشاره فرمودند ؛ یعنی هر آن چیزی که اتفاق می افتد ، ارادۀ خداوند و  مشیت اوست و درست بهمین دلیل ، جهان قانونمند است ، هستی قانونمند است و همانگونه که  ایشان فرمودند جهان به عبث آقریده نشده بلکه تمامی هستی  بر مبنای ضابطه و قانون آفریده شده است .

“…وَلِیُوَفِّیَهُمْ أَعْمَالَهُمْ وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ…  ”  یعنی عملی که انسان انجام می هد به  انسان باز می گردد بصورتی کاملاً وفادارانه چنانکه در جای دیگر می فرماید  ” فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ ، وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ شَرّاً یَرَه ُ‏” [۱] اگر  به اندازۀ یک مثقال ، ذره ای انسان عمل خیر انجام دهد “یره” ؛ “یره” مرکب از دوعبارت است :  “یر”  یعنی می بیند  و “ه”  یعنی همان را  ؛ نمی فرماید مثلش را می بیند ، می فرماید  “خودش ” را، “همان” را می بیند یعنی عین آن عمل یا همان عمل به انسان بر بازمی گردد و اگر عمل خدای ناکرده منفی انجام دهد عین آن را یعنی  همان را می بیند.

“…وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ ” و هیچکسی نیست که بخاطر عملی که انجام نداده پاداشی بگیرد یعنی به کسی ظلم نمی شود ؛ اگر ظلمی می شود ، آن ظلم، درحقیقت ، ستمی است که انسان خودش  نسبت به خودش روا می دارد یعنی این ارزیابی را نمی کند که دقیقاً هم وزن اعمالی که اکنون انجام می دهد، در آینده  بعداً به او بر می گردد اعم از خوب یا بد و  خداوند هرگز  به هیچ کس ظلم نمی کند .

و بعد در ادامۀ این آیات شریفه ، قصه و حکایت “عاد” را تعریف می کند  آنجا که می فرماید :  “َ…اذْکُرْ أَخَا عَادٍ …” ؛ اخی یعنی برادر . همانگونه که قبلا گفتیم خداوند قصه های پیامبران پیشین را بیان می فرماید چراکه  این قصص که توسط خداوند بیان می شود ایمان را تثبیت کرده به ایقان می رساند و در جان و دل  ریشه می دواند و در عین حال پند و اندرزهایی است که رسول اکرم برای مخاطبانش تشریح می کند ؛  “َ..اذْکُرْ …” یعنی یاد کن برای ایشان ؛ یعنی فقط قصه گویی نیست بلکه بسیار پیچیده تر و عمیق تر است. چنانکه در مورد عاد می فرماید : “…إِذْ أَنذَرَ قَوْمَهُ …” یعنی همان “عادی” که انذار  کرد عاقبت مردمان قوم خودش را ” …بالاحقاف…”  از عاقبت اعمال مشرکانه ای که انجام می دادند و گفت دست از این کارها بردارید چرا که عاقبت این اعمال به خودتان باز می گردد؛ “…خَلَتْ النُّذُرُ مِن بَیْنِ یَدَیْهِ…” یعنی هشدار داد و گفت که پیش از من هم دیگرانی آمده اند “…نُذُرُی..” آمده اند ، “نُذُر” به معنی  انذارکنندگان است ، یعنی انذارکنندگانی آمده اند ، انذارهایی داده اند و هشدارهایی داده اند که دست بکشید از شرک ؛”… أَأَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُونَ خَیْرٌ أَمِ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ… ” [۲] .

در اصل پیام این است که “…أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ …” یعنی غیر از پرورگار یکتا، کس دیگری  یا چیز دیگری را نپرستید تا بت پرست نباشید ،تا خود خواه نباشید ، تا خودبین نباشید ، تا خود محور بین نباشید و تنها خدا را بپرستد ؛

“….إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُمْ…”من  برشما بیم دارم که مبادا  از بابت کارهایی که می کنید “…عَذَابَ یَوْمٍ عَظِیمٍ…” عکس العمل کارهایتان دامنگیرتان شود  ، یعنی عمل خود شما دامن خود شما را بگیرد. و اینها از روی سرکشی و آن شرکی که داشتند عرض می کنند که شما ما را دعوت می کنید که دست بکشیم از خدایان خودمان ؟ “…آلِهَتِنَا..” یعنی آن خدایانی که ما می پرستیدیم تا بحال ، اوهام و خرافاتی که دنبال می کنیم ،شما می گویید از آنها دست بکشیم ؟

و بعد اینجا در واقع بقول امروزی ها “چلنچ” می کند یعنی به چالش دعوت می کند پیغمبر خدا را و می گویند :”….فَأْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِن کُنتَ مِنَ الصَّادِقِینَ…” یعنی اگر که تو از زمرۀ راستگویانی آشکار کن آنچه را که  در دستت داری: “…فَأْتِنَا…” یعنی  بیاور ” … بِمَا تَعِدُنَا …” آن چیزهایی که مرتباً وعده می دهی و می گویی اینگونه و آنگونه  می شود ، خوب الآن بما نشان بده تا ببینیم چگونه می شود ؟

ایشان می فرماید : ” قَالَ إِنَّمَا الْعِلْمُ عِندَ اللَّهِ وَأُبَلِّغُکُم مَّا أُرْسِلْتُ بِهِ وَلَکِنِّی أَرَاکُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ” یعنی اینکه من وظیفه ام  همین است که هم اکنون در حال انجام آن هستم و آن  این است که آن پیامی را  که بمن واگذار شده ،  به شما ارسال و ابلاغ کنم که همین کار را هم می کنم ولی علم ،انحصاراً نزد خداوند است: ” …انَّمَا الْعِلْمُ عِندَ اللَّهِ…” و من “…أُبَلِّغُکُم…” ابلاغ کنندۀ آن چیزی هستم که خداوند به سوی فرستاده است که برای شما بیان کنم و ماموریت من بیشتر از این نیست :”…وَأُبَلِّغُکُم مَّا أُرْسِلْتُ بِهِ…” .

و بعد در قسمت دیگر می فرماید که خداوند می فرماید : ” وَلَقَدْ مَکَّنَّاهُمْ فِیمَا إِن مَّکَّنَّاکُمْ فِیهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَارًا وَأَفْئِدَهً فَمَا أَغْنَى عَنْهُمْ سَمْعُهُمْ وَلَا أَبْصَارُهُمْ وَلَا أَفْئِدَتُهُم مِّن شَیْءٍ ….” یعنی ما به این قوم “گوش ” دادیم و قدرت شنیدن هم عطا کردیم ؛”چشم” دادیم و قدرت دیدن هم عطا کردیم  ؛ “قلب “دادیم قدرت تفکر هم عطا کردیم ولی هرگز اینها از این وسائل کسب اطلاع و خبر از جهان خارج از ذهن خودشان بهره ای نجستند و درخیالات و گمانها و پندارهای باطل خودشان سرگردان شدند “…فَمَا أَغْنَى عَنْهُمْ…” یعنی آنها را کفایت نکرد “…سَمْعُهُمْ وَلَا أَبْصَارُهُمْ وَلَا أَفْئِدَتُهُم مِّن شَیْءٍ إِذْ کَانُوا یَجْحَدُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ…” ؛ جحد یعنی کسی که در رد آیات خداوند اصرار می ورزد و این کار را  بطور مداوم تکرار می کند “…وَحَاقَ بِهِم مَّا کَانُوا بِهِ یَسْتَهْزِئُون…” و آنها دائماً تمسخر می کردند و دست می انداختند پیغمبران خدا را و درست به همین شکل بدی اعمالشان ، دامن آنها را گرفت و به ایشان بازگشت .

صدق الله العلی العظیم.

 

 

 

[1]  قرآن کریم ، سورۀ زلزال (۹۹) آیات ۷و۸

[۲] بخشی از آیۀ ۳۹ سورۀ یوسف علیه السلام: ” یَا صَاحِبَیِ السِّجْنِ أَأَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُونَ خَیْرٌ أَمِ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ ” ترجمه :”ای هم بندی من! آیا خدایان پراکنده بهترند یا خدای بزرگ چیره شونده ؟