متن نوشتاری؛ شرح و تفسیر آیاتی از قرآن مجید : آیه های ۱۲۰ تا ۱۲۹سورۀ مبارکۀ آل عمران در مورد نبرد احد

آیه های ۱۲۰ تا ۱۲۹سورۀ مبارکۀ آل عمران در مورد نبرد احد

هو

۱۲۱

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

إِنْ تَمْسَسْکُمْ حَسَنَهٌ تَسُؤْهُمْ وَإِنْ تُصِبْکُمْ سَیِّئَهٌ یَفْرَحُوا بِهَا وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئًا إِنَّ اللَّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ ﴿۱۲۰﴾

وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ﴿۱۲۱﴾

إِذْ هَمَّتْ طَائِفَتَانِ مِنْکُمْ أَنْ تَفْشَلَا وَاللَّهُ وَلِیُّهُمَا وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ﴿۱۲۲﴾

وَلَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّهٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ﴿۱۲۳﴾

إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِینَ أَلَنْ یَکْفِیَکُمْ أَنْ یُمِدَّکُمْ رَبُّکُمْ بِثَلَاثَهِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِکَهِ مُنْزَلِینَ ﴿۱۲۴﴾

بَلَى إِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَیَأْتُوکُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هَذَا یُمْدِدْکُمْ رَبُّکُمْ بِخَمْسَهِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِکَهِ مُسَوِّمِینَ ﴿۱۲۵﴾

وَمَا جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرَى لَکُمْ وَلِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُکُمْ بِهِ وَمَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ ﴿۱۲۶﴾

لِیَقْطَعَ طَرَفًا مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَوْ یَکْبِتَهُمْ فَیَنْقَلِبُوا خَائِبِینَ ﴿۱۲۷﴾

لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْءٌ أَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ أَوْ یُعَذِّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظَالِمُونَ ﴿۱۲۸﴾

وَلِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ یَغْفِرُ لِمَنْ یَشَاءُ وَیُعَذِّبُ مَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ ﴿۱۲۹﴾

صدق الله العلی العظیم.

 

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

در سورۀ مبارکۀ آل عمران آیه های ۱۲۱ تا ۱۲۵ مربوط به جنگ احد و چگونگی رخدادهای این جنگ می باشد.

در این سورۀ مبارکه تصریح می شود که خداوند ابتداء سه هزار نیروی غیر زمینی به یاری مسلمانان می فرستد وسپس آنها را با پنج هزار نیروی غیر زمینی  دیگر مورد حمایت قرار می دهد تا پرچم فتح و ظفر یاران پیغمبر را در حالی که شکست قعطی بر آنها وارد شده بود برافرازد چنانکه می فرماید : ” وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ”  ای پیغمبر خدا ، خطاب به رسول اکرم است بیاد آر آن سحر را که از منزل بیرون شدی تا فرماندهی سپاه را عهده دار شوی و مؤمنان را در برابر کفار تادندان مسلح که با عداوت و عناد کامل برای ریشه کن کردن امت محمدی به مدینه حمله کرده بودند ، به صف بیارایی  و خداوند در همه حال به فرامینی که صادر می کردی و دستوراتی که می دادی و کارهایی که می کردی ، شنوا و دانا بود یعنی نظارت تام داشت و رسول اکرم را هدایت می فرمود.

سپس دو نیرو در برابر هم قرار گرفتند ولی دو گروهی که در امت محمد بودند وقتی وضعیت را مشاهده کردند می خواستند فرار کنند که آنگاه دل سپاه پیغمبر شکسته می شد . بهمین دلیل خداوند دوباره ایمان را در دل آنها تقویت کرد و به ایشان ثبات قدم و استواری داد : ” إِذْ هَمَّتْ طَائِفَتَانِ مِنْکُمْ أَنْ تَفْشَلَا وَاللَّهُ وَلِیُّهُمَا وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ” و بدون تردید، خداوند  امت محمدی را در جنگ بدر مورد تایید وحمایت خودش قرار داد که سبب تمهید مقدمه برای غلبه بر دشمن شد در حالی که از هر نظر در برابر سپاه معاند ضغیف بودند و احساس می کردند که هر لحظه ممکن است شکست کامل نصیبشان شود.

” وَلَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّهٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ” پس اینجا مشخص می شود وقتی کسی با ثبات قدم پای در راه گذارد و استواری پیش گیرد، خدای بزرگ از او حمایت می کند اما اگر تنبلی و کاهلی کند و بگوید توکل به خدا می کنم همه چیز خودش درست می شود خدا قدرت مطلق است و همه را درست می کند قطعا شکست و زبونی وذلت نصیبش می شود.

خدا فقط به کسی کمک می کند که خودش بخواهد در میدان حضور یابد و از حق دفاع کند و این ، درحقیقت ، همان رازی است که خداوند در تمام آیاتی که به رویارویی میان امت محمدی و دشمنان قسم خورده اش مربوط می شود، تکرار می فرماید و این همان اصل اساسی است که خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمی دهد مگر آنکه خودشان برای تغییر سرنوشتشان پای در میدان بگذارند.

و باید شکر خدای بزرگ را بجای آورند آن موقع که پیغبمر اکرم به مؤمنان گفت که از چه می ترسید هم اکنون من می بینم که سه هزار نیرویی که شما نمی بینید در حال حاضر برای امداد ما و تقویت قوای ما در میدان حضور یافته اند  ” …أَنْ یُمِدَّکُمْ رَبُّکُمْ بِثَلَاثَهِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِکَهِ مُنْزَلِینَ ”  کثرت سپاه دشمن شما را به وحشت نیاندازد و اگر شما ثبات قدم داشته باشید و صبر کنید یعنی در مواضعتان ایستادگی کنید و دائماً تقوی پیشه باشید ، هنگامی که دشمن با نهایت سنگدلی و قساوت و با نهایت غضب و خشونت به شما حمله کند ، مطمئن باشید که برای حفظ و پیروزی شما در میدان ، خداوند پنج هزار نیروی امداد می فرستد ” بَلَى إِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَیَأْتُوکُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هَذَا یُمْدِدْکُمْ رَبُّکُمْ بِخَمْسَهِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِکَهِ مُسَوِّمِینَ ” تا پرچمی را که نشان مخصوص سپاه توحید می باشد را  به اهتزاز  درآورند و همه شما آن  پرچم را ببینید و از آن دلگرمی یابید .

و خداوند این نیروها را نمی فرستد مگر از برای آنکه به شما مژدۀ فتح و پیروزی را بدهند و دل شما را مطمئن سازند ” وَمَا جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرَى لَکُمْ وَلِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُکُمْ بِهِ ” و بدانید که فتح و نصرت و ظفر و غلبۀ بر دشمن حاصل نمی شود مگر از جانب خداوند ” وَمَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ ” و به این ترتیب دشمان هلاک شده زبون و ذلیل می شوند و نهایتاً از مقصود خودشان که ریشه کن کردن امت محمدی و تعالیم اسلام توحیدی است نا امید باز گردند و  دوباره به پیامبر خطاب می کند که این خداوند است که اختیار مطلق دارد و هر کسی را که بخواهد از مجازات جرمی که کرده معاف می کند و یا پاداش مناسب با جرمش را به او باز می گرداند و هرچیزی که در آسمانها و زمین است متعلق به خداوند است و درعین حال بدانید که خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است .

این آیات آیه های ۱۲۱ تا ۱۲۷ سورۀ آل عمران که  از سوره های مدنی قرآن مجید می باشد بود.

” لِیَقْطَعَ طَرَفًا مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَوْ یَکْبِتَهُمْ فَیَنْقَلِبُوا خَائِبِینَ  لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْءٌ أَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ أَوْ یُعَذِّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظَالِمُونَ  وَلِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ یَغْفِرُ لِمَنْ یَشَاءُ وَیُعَذِّبُ مَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ ” حرکت شما برای خداوند یک حرکتی است که از سوی خداوند مورد حمایت قرار می گیرد ؛ همان اصطلاحی که مکرراً در زبان فارسی ما تکرار می کنیم که ” از تو حرکت و از خدا برکت” در واژگاه قرآن مصدر ” تبوَّأَ ” به معنی تهیه مکان برای استقرار نیرو بکار رفته ” وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ”  تو رفتی سحر گاه رفتی فردای آنروزی که تصمیم را اتخاذ کردی و امر بر تو از جانب پرورگار ابلاغ شد ، از منزل بیرون رفتی و از خانواده ات دور شدی ” … مِنْ أَهْلِکَ …” از خانوادۀ خودت دور شدی به چه منظور؟ ” تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ” برای اینکه زمین را تصرف کنی و  نیروهایت بچینی به نحوی که هر کسی در جایی قرار گیرد تا بتواند دفاع کند و اینجا “قتال” به معنی دفاع است و “مقاعد” جمع مقعد یعنی محل قرار گرفتن است . یعنی در واقع مشخص می کند که پیغمبر برای تمام نیروهای خودشان در میدان جنگ تعیین می کردند که هرکسی کجا بایستد. آن کسی که بازوی قوی داشت برای تیراندازی و با فوت و فن آن آشنا بود می فرمودندکه تو اینجا بایست و آن دیگری که نیزه دار بود می گفتند کجا بایستد و آن که شتردار بود نیز می فرمودند که به کجا برود و همه این ها را پیغمبر شخصاً چینش می فرمودند ، وزمین را نیز برای مقابلۀ با دشمن آماده سازی می فرمودند.

هنگامی که می فرماید : ” وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ …” اینجا اهل فقط به معنی خانواده نیست یعنی عشیره هم هست ،طائفه هم هست و به تمام کسانی که در زیر یک چادر با یک نفر زندگی می کنند یا به او منصوبند یا با او زندگی می کنند ” اهل ” اطلاق می شود.

مثلاً ما در زبان فارسی می گوییم اهل کاشانم یعنی یکی از شهروندان کاشانی هستم هنگامی که می گوید از اهلت فاصله گرفتی و پایت را در میدان گذاشتی منظور همۀ کسانی است که به پیغمبر مربوط می شدند و پیغمبر برای شان عزیز بود ولی چون پیغمبر این مأموریت را داشتند “اهل” را گذاشته حرکت فرمودند. مسلماً کسی نمی خواست که پیغمبر تشریف ببرند چون برای جانشان نگران بودند و می گفتند باید با آنها صلح کرد و کوتاه آمد ولی پیغمبر در واقع مؤظف بودند آن دستوری را که به ایشان ابلاغ شده بود ،همان را انجام دهند و در اینجاست که ” وَاللَّهُ وَلِیُّهُمَا وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ” خداوند به رسول اکرم می فرماید که به مؤمنان ابلاغ کن که دائماً این آیه را بخاطر بسپارند که خداوند با ماست و خداوند بهترین کسی است که می تواند وکالت ما را عهده دار شود .

صدق الله العلی العظیم.