بخش پنجم – قسمت سوم ؛ «نماز و اسرار یوگا»
گذشته از آن شواهدی موجود است که آموزشهای یوگا تنها برای مراقبه مورد استفاده قرار نمی گرفته بلکه بنحوی که هنوز برای ما معلوم نیست در ساختار اداره جامعه نیز نقش اساسی ایفاء می کرده است.
براساس تحقیقات بعمل آمده، ساکنان دره سند از سطح بسیاری بالایی از تمدن برخودار بوده و ساختار توزیع قدرت در میان آنها فاقد جنبه سیاسی بوده و جوامع توسط شوراهایی مرکب از اصناف مختلف همان جامعه اداره می شده است.
هنوز در تاریخ این تمدن هیچ جبار یا پادشاهی یافت نشده است و بنظر می رسد اداره جامعه براساس توافقی جمعی و بسیار متمدنانه و بدور از خشونت و مجازات انجام می شده است. نکته جالب آنکه از چند هزار شی کشف شده در تمدن درۀ سند قریب نیمی از آنها یعنی حدود دوهزار عدد “مُهر” هایی هستند که برای ممهور کردن ذیل اسناد بکار می رفته اند و این نشان دهندۀ این است که مهرسازی یکی از پیشه های اصلی مردمان دراویدی بوده و نشانۀ آشکاری از اهمیت توافق و قرارداد میان آنها می باشد.
احتمالا مردمان دراویدی بر اساس رواج آموزشهایی که بعدها در زبان سانسکریت “یوگا” نامیده شد نخستین نمونه های “جوامع بدون جنگ ” را تجربه کرده اند.
جوامعی که در آن خشونت و خونریزی که از خصیصه های نفس اماره است و در قرآن نیز به آن اشاره رفته است با مهار شدن نفس اماره در نتیجۀ انجام مستمر و همگانی تمریناتی درون گرایانه و نیز بااعمال همزمان شیوه های “تصحیح خیال” از میان مردم رخت بربسته و آحاد جامعه با در پیش گرفتن روشهای خودکنترلی، جوامع خود را بر مبنای مناسبات خشونت گریز بنیان نهاده بودند.
بیشتر بخوانیم :
نماز و اسرار «یوگا»؛ بقلم یحیی خوشمرام
بخش چهارم ؛ «نماز و اسرار یوگا»
بخش پنجم – قسمت اول ؛ «نماز و اسرار یوگا»
بخش پنجم – قسمت دوم ؛ «نماز و اسرار یوگا»
در خصوص اضمحلال این تمدن نیز براساس شواهد گوناگون نظریه های مختلفی ارائه شده است. نظریه های کلاسیک حاکی از آن است که فشار هجوم اقوام کوچ نشین آریایی از شمال و احتمالاً تهاجم آنها، دراویدن ها را به سمت جنوب رانده و بخشی نیز به سمت غرب رفته و در ایلام کنونی ساکن شدند.
این نظریه براساس یکی از سرود های “ریگ ودا” که در آن “ایندرا” (یکی از خدایان دین هندو) اقوامی بنام “داسیوها” ها را در «پور» به چم قعله قتل عام می کند و تطبیق این سرود با کشف یک گور دسته جمعی منسوب به دارویدی ها در همان منطقه رود سند استوار است.
در حالی که نظریه های جدید تر معتقدند دراویدن ها به دلائل دیگری غیر از جنگ و نبرد با آریایی ها مضمحل شده اند.
احتمالا تغییر مسیر برخی از شاخه های رود سند که اخیر با عکسهای ماهواره ای نیز تایید شد اند ویا زمین لرزه های متعدد می تواند از علل از رونق افتادن تمدن موهنجودارو بوده باشد.
تغییر مسیر شاخه ای اصلی از رود سند موجب خشک شدن رودخانه هایی گردید که این تمدن ها در کنار آنها بنا شده بودند و نهایتاً موجب اضمحلال کشاورزی بعنوان منبع اصلی درآمد آنها گردید.
شهرها نیز با گردخاک های بجامانده از کف رودخانه های خشک شده پوشانده شدند و نهایتاً تا ۱۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح این تمدن بطور کامل مضمحل شده بود.
از سوی دیگر نباید فراموش کرد که آریایی ها ، اقوامی کوچ نشین و احتمالاً سلحشور و جنگجو بوده اند ، اما پس از طی دورانی نسبتاً طولانی در پی استقرار در فلات ایران و شبه قاره هند ، رفته رفته از کوچ نشینی به شهرنشینی روی آورده اند و در پی این تحول تاریخی در شیوه زیست خویش، ناچار از ایجاد ساختار سیاسی توزیع قدرت برای اداره جوامعشان شده اند.
ساختاری که احتمالا خواسته یا ناخواسته شامل تقابل و کشمکش ممتد و مداوم با همسایگانشان نیز بوده است.
البته نباید فراموش کرد که با اضمحلال تمدن مهنوجو دارو بسیاری از موئلفه های تمدنی آنها به تمدن بعدی یعنی هندو اروپایی منتقل شد، اما استقرار سیستم طبقاتی کاست در هند باستان -که مبتنی بر برتری عمودی چهار گروه برهمن ها، کشاتریا (حاکمان و جنگاوران)، ویشیا(کشاورزان ، بازرگانان و صنعتگران )، شودراها (کارگران و پیشه وران)بوده و افراد خارج از این چهار گروه نظیر بیگانگان را برسمیت نمی شناخت- مانع از ادغام مردمان دراویدی ها در جامعه آریایی آن زمان هند شد و لذا بیشتر دراویدی ها به سمت جنوب هند رانده شدند و محققان بر این عقیده اند که احتمالاً اکثریت ساکنان کنونی شبه جزیره دکن و نیز سیلان از اعقاب همان دراویدی ها محسوب می شوند.
همچنین محققان معتقدند که ساکنان تمدن عیلام باستان که پیش از مهاجرت اقوام آریایی به فلات ایران تمدن درخشانی را در حوزه اروند رود – از دجله و فرات تا کناره های کرخه و کارون بنیان نهاده بودند از یکسو، و اهالی بلوچستان ایران و پاکستان /بویژه تیرۀ براهویی ساکن شهرستان خاش وسراوان در جنوب ایران/ از سوی دیگر، نیز از اعقاب دراویدی ها هستند.
همانگونه که اشاره رفت بسیاری از مولفه های تمدنی دراویدی ها به تمدن بعدی منتقل شد که یکی از آنها بی شک مجموعه آموزشهایی بوده است که بعد ها تحت عنوان یوگا در اوپانیشادها به جهانیان عرضه شد.
در بخش بعدی نحوۀ جایگیری یوگا در تمدن سانسکریت و نیز ارکان این آموزشها بررسی میشود.
مقاله ای بقلم یحیی خوشمرام
برگرفته از مجموعه آموزه های : دکتر سیدمصطفی آزمایش
پخش : اندیشکده سما